Τρίτη 18 Φεβρουαρίου 2014

Όσπρια: Η Παγκόσμια παραγωγή, η ζήτηση και η σημασία της καλλιέργειας

Όσπρια
Η Παγκόσμια παραγωγή, η ζήτηση και η σημασία της καλλιέργειας

Του
Δρα Σταμάτη Σεκλιζιώτη,
Γεωπόνου ΑΠΘ – Αρχιτέκτονα Τοπίου (Ph.D.)
Πρώην Β Ακόλουθου Γεωργικών Υποθέσεων, Υπ. Γεωργίας ΗΠΑ (Foreign Agricultural Service – FAS/USDA, Αμερικανική Πρεσβεία, Αθήνα)
Σήμερα: Σύμβουλου Γεωργικών Υποθέσεων & Περιβάλλοντος


Η παραγωγή οσπρίων παγκοσμίως εμφανίζεται σταθερά ανοδική

Από καναδικές πηγές, μαθαίνουμε ότι η παραγωγή και η κατανάλωση των οσπρίων για τα επόμενα δέκα χρόνια εμφανίζεται με πολύ καλές προοπτικές, με αύξηση της παραγωγής και της κατανάλωσης, ιδιαίτερα στην Νοτιοανατολική Ασία, αλλά και στην Ευρώπη και την Αμερικανική Ήπειρο όπου σημειώνεται σημαντική αύξηση της ζήτησης. Άλλωστε η προβλεπόμενη αύξηση της ζήτησης λόγω αύξησης πληθυσμού, της σημαντικής στροφής προς τις φυτικές ίνες και την υγιεινή διατροφή, αλλά και η επέκταση των αγορών για περισσότερο ποιοτικά διατροφικά προϊόντα όπως τα όσπρια (υψηλή περιεκτικότητα σε πρωτεΐνες, βιταμίνες, ιχνοστοιχεία και πολλές θερμίδες που υπολογίζονται στις 360-370 cal/100 grams), οδηγούν τελικά στο συμπέρασμα ότι η ίδια η κατανάλωση και οι προτιμήσεις των καταναλωτών συμπαρασύρουν την αύξηση της παγκόσμιας παραγωγής η οποία τα τελευταία χρόνια πορεύεται ανοδικά κατά 5-6% ετησίως. Η παγκόσμια παραγωγή των κύριων τύπων οσπρίων με «ναυαρχίδα» τις φακές αναμένεται να διπλασιαστεί μέχρι το 2050 (Πηγή: www.statpub.com).
Οι πρόβλεψη της παγκόσμιας παραγωγής φασολιού (σύνολο ξηρών φασολιών) για το εμπορικό έτος 2013-2014 παρουσιάζεται αυξημένη σε σχέση με το τρέχον εμπορικό έτος 2012-2013 και θα αγγίξει τα 2,2 εκατ. ΜΤ με αυξήσεις παραγωγής στην Κίνα και την Βραζιλία, παρά την ελαφρά πτώση που προβλέπεται για την παραγωγή στις ΗΠΑ. Οι προβλέψεις για τις φακές είναι 3,7 εκατ. ΜΤ και για τα ρεβίθια τα 9,7 εκατ. ΜΤ (μετά την έξαρση φυτεύσεων και παραγωγής στο Πακιστάν).
Σύμφωνα με τη Διεθνή ομοσπονδία εμπορίας και βιομηχανιών οσπρίων (International Pulse Trade and Industries Confederation) οι τιμές για τις φακές στην ερχόμενη εμπορική περίοδο αναμένονται να σταθεροποιηθούν στα τωρινά ικανοποιητικά επίπεδα, ενώ για τα υπόλοιπα όσπρια αναμένεται άνοδος τιμών. Άλλοι αναλυτές αναφέρουν ότι οι τιμές πιθανόν και να κυμανθούν σε ικανοποιητικά μεν επίπεδα, χωρίς εντυπωσιακές μεταβολές προς τα πάνω. Οι αναφορές από την Ινδία και άλλες παραγωγούς χώρες ομιλούν για μια προβλεπόμενη ζήτηση, μόνο από την Ινδία για το 2013-2014 του εντυπωσιακού ποσού των 19 εκατ.- 20 εκατ. ΜΤ οσπρίων, μια σημαντική αύξηση περίπου 10% σε σχέση το εμπορικό έτος 2012-2013 που θα αυξήσει τις εισαγωγές από Κίνα, Μιανμάρ και Τανζανία και θα επηρεάσει τη διαμόρφωση των διεθνών τιμών.
Στην Ινδία και άλλες παραγωγές χώρες της Ασίας, προωθείται και ενισχύεται η παραγωγή οσπρίων από τις τοπικές αγροτικές πολιτικές, λόγω της μεγάλης ζήτησης τοπικά αλλά και παγκοσμίως.

Η ελληνική ζήτηση και διαθεσιμότητα

Στην ίδια βοτανική κατηγορία (των ψυχανθών) υπάρχουν πάνω από 1000 είδη από τα οποία καλλιεργούνται περί τα 20 είδη, για ανθρώπινη κατανάλωση. Στη χώρα μας καλλιεργούνται τα περισσότερα σε μια έκταση περίπου 150.000 στρεμμάτων, αλλά όχι σε ικανές ποσότητες που να καλύπτουν τις ανάγκες.
Τα φασόλια, η φακή και το ρεβίθι ανοίγουν σημαντικές ευκαιρίες για εκείνους που θέλουν να ασχοληθούν με τις καλλιέργειες αυτές, καθώς η Ελλάδα είναι «δραματικά» ελλειμματική με εισαγωγές 35-38.000 ΜΤ ετησίως και ανάγκες σε όσπρια που ξεπερνούν τους 100.000 ΜΤ σε αυξητική πορεία. Εισάγονται περί τους 18.000 ΜΤ φασόλια (από ΗΠΑ, Καναδάς, Αλβανία, Αργεντινή, Γιουγκοσλαβικές χώρες, κ.ά.), 11.500-12.000 ΜΤ φακές (από Καναδά, Τουρκία, ΗΠΑ) και 5.000 ΜΤ ρεβίθια ετησίως σχεδόν αποκλειστικά από Τουρκία, όταν η χώρα ήταν απόλυτα αυτάρκης πριν τη ένταξη στην ΕΕ. Οι πολλές φιλόξενες περιοχές της Ελλάδας με μεγάλες δυνατότητες, οι καλές αποδόσεις ανά μονάδα επιφανείας, οι σχετικά καλές τιμές παραγωγού και οι αυξημένες ανάγκες στην κατανάλωση, αποτελούν σοβαρό κίνητρο για την επιστροφή της καλλιέργειας των οσπρίων στη χώρα μας, σε συνθήκες σωστής καθοδήγησης και αποφυγή της καταφυγής σε καλλιέργειες άγνωστες στον τόπο και αμφιβόλου ανταποδοτικότητας.  
Αν και η φακή καλλιεργείται στην περιοχή μας από το 7.000 Π.Χ., οι ποσότητες της φακής που παράγονται στην Ελλάδα παραμένουν ελάχιστες σε σχέση με το ύψος της κατανάλωσής της και με τα παλαιότερα χρόνια, με αποτέλεσμα ένα ποσοστό μεγαλύτερο του 95% των αναγκών μας να καλύπτεται με εισαγωγές από Τουρκία, ΗΠΑ και Καναδά. Στη χώρα μας παράγονται ετησίως 30-33.000 ΜΤ όσπρια. Εκτιμάται ότι παράγονται 20.000-22.000 ΜΤ φασόλια, 2.700-2.900 ΜΤ ρεβίθια, 1.200-1.300 ΜΤ φακές, 3.200-3.400 ΜΤ κουκιά, 250-320 ΜΤ λαθούρια, 600- 650 ΜΤ μπιζέλια και λοιπά όσπρια (μαυρομάτικα φασόλια, πράσινα κ.λπ.).  


Αναδυόμενες εναλλακτικές χρήσεις των οσπρίων

Πέραν των πολυάριθμων συνταγών και των κατά τόπους ποικίλων (εθνικών) τρόπων κατανάλωσης των οσπρίων, η παγκόσμια βιομηχανία τροφίμων απορροφά μεγάλες πλέον ποσότητες οσπρίων για την παραγωγή πολλών ειδών σκευασμάτων και τροφών με βάση τα όσπρια. Στις ΗΠΑ, στην Ινδία, την Κίνα και αλλού εμφανίζεται αύξηση σε εναλλακτικές χρήσεις των οσπρίων, κυρίως ως πουρές οσπρίων, άλευρα αρτοποιίας και ως πρώτη ύλη στη βιομηχανία τροφίμων (για παρασκευή νιφάδων, chips, bean pita bread, μίγματα αλεύρων, ακόμη και λειτουργικών τροφίμων γνωστών ως functional foods για τον διατροφικά κλινικό έλεγχο του ζαχαροδιαβήτη, καρδιακών νοσημάτων, κλπ).
Σύμφωνα με το Αμερικανικό Συμβούλιο Ξηρών Φασολιών και Φακής (USA Dry Pea & Lentil Council) αν και σε περιορισμένη ακόμη κλίμακα, υπάρχουν ενδείξεις όπου τα όσπρια αρχίζουν και υποκαθιστούν τα σιτηρά στην αρτοποιία και την Παρασκευή αρτοσκευασμάτων. Ο ρόλος του Συμβουλίου, το οποίο εκπροσωπεί τους παραγωγούς οσπρίων στις ΗΠΑ είναι το lobbying και η προώθηση των οσπρίων στην κατανάλωση και τη βιομηχανία τροφίμων. Δεν είναι συνεταιρισμοί, αλλά οργανώσεις Προώθησης και Μάρκετινγκ που εργάζονται για τα συμφέροντα των παραγωγών που εκπροσωπούν και για την προώθηση των προϊόντων τους στις αγορές. Ένα από τα καθήκοντα επίσης είναι και οι παραστάσεις προ της κεντρική Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση για μείωση του κόστους παραγωγής και των φόρων σε όφελος των παραγωγών, την έγκριση φυτοπροστατευτικών προϊόντων, κ. ά.
Ο διατροφικός πλούτος των ελληνικών παραδοσιακών ποικιλιών οσπρίων έχει κερδίσει το ενδιαφέρον του επιστημονικού κόσμου και των ελλήνων καταναλωτών εδώ και αρκετά χρόνια, αλλά ο ενδιάμεσος μηχανισμός στήριξης χωλαίνει. Η έρευνα, η καταγραφή, η πιστοποίηση και η κρατική «θεσμική» προστασία του γενετικού υλικού δεν χαρακτηρίζονται από σοβαρότητα και ότι γίνεται, γίνεται από τις ΜΚΟ, τον επιστημονικό κόσμο με περιορισμένους πόρους και μέσα. Όσο για την ελληνική βιομηχανία τροφίμων αυτή περιορίζεται στη συγκέντρωση και συσκευασία κλασικών ποικιλιών και ποσοτήτων, χωρίς καινοτομίες και προγράμματα αξιοποίησης του πλούσιου αγροτικού μας βιοαποθέματος.    

Αειφορία

Κάτι που γνωρίζουν όσοι ασχολούνται με τα ψυχανθή και οφείλουν να καθοδηγούν κατάλληλα τον αγροτικό κόσμο προς δικό τους όφελος και του περιβάλλοντος. Τα όσπρια παίζουν σπουδαίο ρόλο στην υπόθεση της αειφορίας με πολλούς τρόπους. Αποτελούν σημαντικό, ίσως τον σημαντικότερο κρίκο στις πρακτικές αμειψισποράς στο χωράφι. Απαιτούν λιγότερα λιπάσματα συγκριτικά με άλλες καλλιέργειες και αποτελούν πηγή πρωτεΐνης «χαμηλού άνθρακα»…. Τα ψυχανθή είναι κομμάτι της αμειψισποράς που υποχρεούνται να εφαρμόζουν οι παραγωγοί ώστε να συντηρήσουν το ικανοποιητικό επίπεδο της γονιμότητας του εδάφους. Όπου τα όσπρια συμμετέχουν σε ολοκληρωμένες διαχειριστικές πρακτικές και στην καλή διαχείριση του εδάφους μια καλή ακολουθία αμειψισποράς θα ήταν τα σιτηρά (σιτάρι, κριθάρι ή βρώμη), ελαιόκαρποι (ελαιοκράμβη ή ηλίανθος) και όσπρια τα οποία ρυθμίζουν το άζωτο και ενισχύουν την αντίσταση των καλλιεργειών της ακολουθίας σε βακτηρία και μύκητες. 
Οι καλλιέργειες οσπρίων είναι καλλιέργειες με μικρό αποτύπωμα σε διοξείδιο του άνθρακα και νερό. Για παράδειγμα, το υδατικό αποτύπωμα για την παραγωγή ενός κιλού κρέατος βοδινού, χοιρινού, πουλερικών είναι 18, 11 και 5 φορές υψηλότερο από το υδατικό αποτύπωμα που αντιστοιχεί στην παραγωγή οσπρίων. Τα όσπρια έχουν χαμηλότερο αποτύπωμα διοξειδίου του άνθρακα  από όλες τις παραγωγές π.χ. ζωικής προέλευσης πρωτεΐνης. Πρόσφατες μελέτες αποδεικνύουν ότι ένα κιλό ψυχανθούς, ισοδυναμεί με την εκπομπή μισού κιλού διοξειδίου του άνθρακα, ενώ ένα κιλό βοδινού κρέατος εκπέμπει (ισοδύναμα) 9,5 κιλά διοξειδίου….   



Ξηρά φασόλια (όλες οι κατηγορίες)
αξία και ποσότητα ανά κύρια χώρα παραγωγής (2011)

Χώρα
Αξία παραγωγής ($1000)
Παραγωγή (MT)
1
Ινδία
2356705
4470000
2
Βραζιλία
1972006
3435370
3
Μιανμάρ
1601364
3721950
4
Κίνα
753476
1583498
5
ΗΠΑ
520874
899610
6
Τανζανία
386548
675948
7
Κένυα
347410
577674
8
Μεξικό
314287
567779
9
Ουγκάντα
244750
464105
10
Καμερούν
217704
380000

         
Φακές (όλες οι κατηγορίες)
αξία και ποσότητα ανά κύρια χώρα παραγωγής (2011)


Χώρα
                          Αξία  Παραγωγής 
($1000)
                                      Παραγωγή
(MT)
1
Καναδάς
600085
1531900
2
Ινδία
343503
943800
3
Αυστραλία
155037
379659
4
Τουρκία
121365
405952
5
ΗΠΑ
87650
214640
6
Νεπάλ
81210
206869
7
Συρία
41929
112470
8
Ιράν
35578
98516
9
Μπάγκλαντες
31832
80442
10
Αιθιοπία
31794
80952



  
  
Ρεβίθια (όλες οι κατηγορίες)
αξία και ποσότητα παραγωγής ανά χώρα (2011)


Χώρα
                      Αξία   Παραγωγής ($1000)
                   Παραγωγή (MT)
1
Ινδία
3255503
8220000
2
Αυστραλία
239004
513338
3
Μιανμάρ
218709
466738
4
Τουρκία
179070
487477
5
Αιθιοπία
150222
322839
6
Πακιστάν
132082
496000
7
Ιραν
113274
290243
8
Καναδάς
40564
90800
9
Τανζανία
33732
71182
10
Μεξικό
33430
72143

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου