Agronomists of the World / Γεωπόνοι του Κόσμου: Και όμως, οι δορυφόροι αποκαλύπτουν ότι η Ελλάδα γίνεται «πρασινότερη»…

Και όμως, οι δορυφόροι αποκαλύπτουν ότι η Ελλάδα γίνεται «πρασινότερη»…

Σύνταξη: Σταμάτης Σεκλιζιώτης (Γεωπόνος ΑΠΘ, Δρ Αρχιτέκτων Τοπίου)

Δορυφορική Εικόνα της 17^ης Φεβρουαρίου 2014 (MODIS-Terra), Πηγή: USDA

Η ομάδα Μελέτης GIMMS για την Παγκόσμια Χαρτογράφηση και Μοντέλων Απογραφής δεδομένων της NASA συγκεντρώνει δορυφορικές πληροφορίες και τις επεξεργάζεται σε τακτικά διαστήματα προσδιορίζοντας τους περίφημους «Φασματικούς Δείκτες Βιομάζας» ή κατ’ άλλους «Φασματικούς Δείκτες Χλωρίδας» (Spectral Vegetation Index or SVI) κατά γεωγραφικές περιοχές παγκοσμίως, με σκοπό να στηρίζει τις δραστηριότητες της Ομάδας Ανάλυσης Δεδομένων σε Παγκόσμια κλίμακα, γνωστής ως OGA (Office of Global Analysis) της Υπηρεσίας Εξωτερικών Υποθέσεων Γεωργίας (FAS) του Αμερικανικού Υπ. Γεωργίας (USDA) στέλεχος της οποίας διετέλεσε και ο συντάξας του παρόντος στην περίοδο 1982-2009. Η αρμοδιότητα της OGA είναι η παρακολούθηση Γεωργικών Δραστηριοτήτων στον Πλανήτη με τεχνικές Τηλεπισκόπησης (μετρήσεις έκτασης καλλιεργειών, απόδοσης και αναμενόμενης συγκομιδής κατά είδος, κατά χώρα, περιοχή και ανά μονάδα επιφανείας).

Είναι σημαντική η δημοσίευση αποτελεσμάτων που αφορούν την εξέλιξη της φυτικής βιομάζας στη χώρα μας (Vegetation Index) τα τελευταία χρόνια, η οποία δείχνει ελαφρώς αλλά ευκρινώς να είναι αυξητική για το 2011 και το 2012 σε σχέση με τα «κανονικά» επίπεδα (μέσος όρος προηγούμενων ετών)… Παράλληλες αναλύσεις των δορυφορικών καταγραφών δείχνουν ανάλογη αύξηση των βροχοπτώσεων για την ίδια περίοδο που σχετίζεται με την παρατηρούμενη αύξηση της φυτικής βιομάζας. Για το 2013 τα πρώτα στοιχεία δείχνουν πτώση των βροχοπτώσεων σε σχέση με το 2012, αλλά δεν έχουν ακόμη δημοσιευθεί οι δείκτες βιομάζας για τη χρονιά που πέρασε.

Αυτό που είναι το σημαντικό για την Ελλάδα και δεν πρέπει μα περάσει απαρατήρητο, είναι ότι τα τελευταία χρόνια (2011 και 2012, περιστασιακά, αλλά συχνά, και στις μετά το 2000 χρονιές… ) καταγράφονται «συχνές» αποκλίσεις από τον «για πολλά χρόνια μέσο όγκο φυτικής βιομάζας» που καλύπτει τη χώρα μας (vegetation cover) με ελαφρά μεταβολή προς τα επάνω….. Πρόκειται για θετικό εύρημα και γεγονός που ίσως συνδέεται με πολλές αλλαγές όχι μόνο τις κλιματικές που είναι πλέον εμφανείς και αδιαμφισβήτητες, αλλά και με:

§ τη διαχρονική αλλαγή των χρήσεων και καλύψεων γης στη χώρα (Land use & Cover)

§ την χωροκατακτητική επέκταση της φυσικής βλάστησης σε επιφάνειες που παλιότερα καλλιεργούνταν ή βοσκούνταν εντατικότερα (εποικισμός από φυσική χλωρίδα μη χρησιμοποιούμενων επιφανειών) – Σημειώνουμε ότι στη χώρα καταγράφεται ήδη μία ανησυχητική «απόσυρση» από την καλλιεργητική δραστηριότητα τα τελευταία χρόνια, που αντιστοιχεί σε έκταση της τάξεως των 7 εκατομμυρίων στρεμμάτων (περίπου το 20% της καλλιεργήσιμης γης στην Ελλάδα)

§ την προστασία, ωρίμανση και ενηλικίωση φυσικών τοπίων και οικοσυστημάτων που δεν «οχλούνται» πλέον όπως παλιότερα (αναμένεται βέβαια με ενδιαφέρον να αναδειχθεί το «αληθές στατιστικό μέγεθος» και η επίπτωση της μαζικής λαθροϋλοτομίας των ελληνικών δασών η οποία παρατηρείται από το 2012 και μετά)

§ τις μαζικές νέες φυτεύσεις περιαστικά, αστικά και στην ύπαιθρο, και τους φυσικούς εποικισμούς ανοικτών χώρων κάθε ιδιοκτησιακού καθεστώτος, οικοδομήσιμων επιφανειών εντός εγκεκριμένων πολεοδομικών ζωνών που δεν οικοδομούνται λόγω της κρίσης και εποικίζονται από φυσική βλάστηση, (λαμβανομένης υπόψη και τις μειωμένης διαχείρισης πρασίνου που γίνεται στη χώρα λόγω της κρίσης και της έλλειψης πόρων)

§ τις όχι λιγότερες αλλά συγκριτικά μειωμένες πυρκαγιές σε επιφάνεια μετά το 2007 στις οποίες έχουμε μερική ή ολική αναβλάστηση φυσική και ανθρωπογενή (όχι πλήρη αποκατάσταση της βιομάζας που χάθηκε), κλπ.

Δορυφορική Εικόνα των πυρκαγιών της 26^ης Αυγούστου 2007 (NOAA-AVHRR18), Πηγή: DLR (Γερμανική Υπηρεσία Διαστήματος)

Οι δορυφορικές πλατφόρμες σε λειτουργία μέχρι και σήμερα οι οποίες βρίσκονται στο διάστημα και τα ενσωματωμένα όργανα παρατήρησης και καταγραφής γήινων πληροφοριών που φέρουν για τη συλλογή των στοιχείων, είναι οι παρακάτω τέσσερις. Τα μέσα αυτά μετρούν 3 διαφορετικούς «Δείκτες Βλάστησης» στην επιφάνεια της χώρας μας και άλλων χωρών, οι οποίοι στη συνέχεια αναλύονται από τους ειδικούς των επίγειων κέντρων (π.χ. ομάδα OGA, USDA):

Οι 4 Δορυφόροι και τα όργανα που παρακολουθούν το «πράσινο» και μας στέλνουν πληροφορίες, είναι οι:

§ Historical NOAA-AVHRR instruments [7, 9, 11, 14,16 & 17] (NDVIg product): Στο διάστημα από τον Ιούλιο του 1981 μέχρι σήμερα

§ Systeme Probatoire pour l’Observation de la Terre (SPOT) Végétation : Από τον Μάιο του 1998 μέχρι σήμερα.

§ NOAA-AVHRR18 (only) : Από τον Σεπτέμβριο του 2005 μέχρι σήμερα

§ MODIS-Terra: Από τον Φεβρουάριο του 2000 μέχρι σήμερα

Οι φασματικοί δείκτες φυτικής βιομάζας είναι μια απλή γραφική ένδειξη που χρησιμοποιείται σε μετρήσεις τηλεπισκόπησης, τυπικά από διαστημικές πλατφόρμες και μας πληροφορούν αν το αντικείμενο ή η επιφάνεια υπό παρατήρηση περιέχουν «ζωντανή» πράσινη φυτοκάλυψη ή όχι. Οι δείκτες αυτοί προσδιορίζονται από συσχετισμό βιοφυσικών μεγεθών (παραμέτρων) όπως ο δείκτης εμβαδού επιφάνειας φυλλώματος (LAI), το ποσοστό φυτικής κάλυψης, τη συνολική βιομάζα φυλλώματος, το κλάσμα της φωτοσυνθετικά αναρροφούμενης ενεργού ακτινοβολίας, την φωτοσυνθετική ικανότητα και τις διακυμάνσεις του CO2. Αυτή είναι μια γενική περιγραφή η οποία αποτυπώνεται σε ανάλογους «μαθηματικούς» τύπους, ανάλογα με τη ζώνη του φάσματος που επιστρατεύεται κάθε φορά από τις δορυφορικές σαρώσεις και τα όργανα που φέρουν οι πλατφόρμες. Μια λεπτομερέστερη πληροφορία και περισσότερη εξοικείωση με τους φασματικούς δείκτες βλάστησης, μια αναζήτηση στο διαδίκτυο με τίτλους τον Spectral Vegetation Index (SVI), ή τον Normalized Difference Vegetation Index (NDVI) μπορεί να αποκτηθεί από δημοσιεύματα πολλών ερευνητών και συγγραφέων, κυρίως γύρω από την τεχνολογία & τεχνικές εφαρμογών της πολυφασματικής Τηλεπισκόπησης (Multispectral Remote Sensing) από πλατφόρμες όπως αεροσκάφη και δορυφόρους με τον κατάλληλο εξοπλισμό (νία συνοπτική παρουσίαση δίνεται από τη NASA, στον σύνδεσμο: http://earthobservatory.nasa.gov/Features/MeasuringVegetation/measuring_vegetation_2.php)