Παρασκευή 31 Μαΐου 2013

Κομποστοποίηση

Κομποστοποίηση

Του Σταμάτη Καβασίλη
Γεωπόνου (ΓΠΑ) – Εδαφολόγου

Τι είναι η Κομποστοποίηση
Η κομποστοποίηση είναι η τεχνική (τεχνικές) που κερδίζουν συνεχώς έδαφος στην προσπάθεια για ανακύκλωση των «άχρηστων» οργανικών υλών ώστε να έχουμε παραγωγή ενός νέου χρήσιμο προϊόντος και παράλληλα δραστική μείωση του όγκου των στερεών μας απορριμμάτων.
Οι όροι «κομποστοποίηση» και «κομπόστα» (compost) τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα χρησιμοποιούνται αρκετά και τις περισσότερες φορές λανθασμένα όσο αφορά τη διαδικασία και το τελικό παραγόμενο προϊόν. Ο όρος «Θερμόφιλη Βιοαποικοδόμηση Οργανικών Υλικών» είναι ίσως ο σωστότερος όρος για να χαρακτηρίσει τη διαδικασία της Κομποστοποίησης.


Σε τι χρησιμεύει
Η κομποστοποίηση των οργανικών υπολειμμάτων αποβλέπει: α) στην ανακύκλωση και αξιοποίησή τους στη γεωργία και β) στην διαχείριση τους στα συστήματα διάθεσης αποβλήτων.
Η κομποστοποίηση αποτελεί εξειδικευμένη μορφή σταθεροποίησης αποβλήτων κατά την οποία οι συνθήκες υγρασίας και αερισμού είναι τέτοιες που εξασφαλίζουν την ταχεία ανάπτυξη υψηλών θερμοκρασιών ευνοϊκών για την ανάπτυξη και επικράτηση θερμόφιλων μικροοργανισμών. Ο παραπάνω ορισμός προσδιορίζει μια ελεγχόμενη βιο-οξειδωτική διαδικασία η οποία:
·         Αφορά ετερογενή οργανικά υλικά σε στερεά κατάσταση
·         Περνάει από μια αρχική φάση αποικοδόμησης κατά την οποία αναπτύσσονται θερμοκρασίες της θερμόφιλης περιοχής και παράγονται πρόσκαιρα φυτοτοξικές ουσίες.
·         Οδηγεί σε μια κατάσταση σταθεροποίησης το τελικό προϊόν της οποίας χαρακτηρίζεται ως ώριμη κομπόστα.
Κατά συνέπεια, χειρισμοί και προϊόντα που δεν πληρούν τις πιο πάνω προϋποθέσεις δεν χαρακτηρίζονται με τους όρους «κομποστοποίηση» και «κομπόστα».

Τα πλεονεκτήματα της κομποστοποίησης
Τα πλεονεκτήματα της κομποστοποίησης οργανικών υλικών είναι τα εξής:
·      Η κομπόστα υποκαθιστά ή μειώνει την χρήση αζωτούχων λιπασμάτων.
·      Εξασφαλίζεται η ταχεία μείωση του όγκου και του βάρους του αρχικού υλικού, αυξάνοντας έτσι τη συγκέντρωση θρεπτικών υλικών, ενώ μειώνεται το κόστος αποθήκευσης και μεταφοράς.
·      Εξουδετερώνει τις δυσάρεστες οσμές καθώς και απαλλάσσει από την παρουσία διαφόρων οργανισμών.
·      Στις παρατεταμένες υψηλές θερμοκρασίες που αναπτύσσονται, θανατώνονται οι σπόροι ζιζανίων, οι παθογόνοι μικροοργανισμοί και τα παράσιτα που ενδεχομένως υπάρχουν στο αρχικό υλικό.
·      Βελτιώνει τη γονιμότητα του εδάφους.
·      Αυξάνει τη χωρητικότητα των χωματερών, επειδή τα οργανικά κλάσματα καταλαμβάνουν κατά κανόνα ένα σημαντικό ποσοστό στο σύνολο των απορριμμάτων.
·      Η χρησιμοποίηση κομποστών σε θερμοκηπιακές κηπευτικές καλλιέργειες και σε γλαστρικά φυτά, μειώνει την εξάρτηση από την εισαγωγή τύρφης και άλλων οργανικών υποστρωμάτων.

Οποιοδήποτε μίγμα στερεών οργανικών υλικών προσφέρεται για κομποστοποίηση αρκεί η περιεκτικότητα του σε ξηρή οργανική ουσία να είναι άνω του 20%. Για να λειτουργήσει το σύστημα της κομποστοποίησης πρέπει να καλυφθούν οι ανάγκες των θερμόφιλων μικροοργανισμών. Συνήθως οι κύριες θρεπτικές ανάγκες αφορούν τις πηγές άνθρακα (C) και αζώτου (N). 

Τα υλικά που μπορούν να κομποστοποιηθούν μπορεί να προέρχονται από γεωργικές εκμεταλλεύσεις, ζωοτεχνικές μονάδες, γεωργικές βιομηχανίες, βιομηχανίες τροφίμων, απορρίμματα οικισμών, καπνοβιομηχανίες, υφαντουργεία, χαρτοβιομηχανίες, βιομηχανίες ξύλου. Πλαστικές ύλες, πέτρες γυάλινα αντικείμενα, δεν κομποστοποιούνται.

Για να ξεκινήσει η διαδικασία της κομποστοποίησης η πιο σημαντική παράμετρος που πρέπει να ελεγχθεί, είναι ο λόγος άνθρακα προς αζώτου (C/N). Η πλέον ευνοϊκή τιμή του λόγου είναι 30-35. Ενδεικτικά στον σχετικό πίνακα αναφέρονται μερικές πρώτες ύλες που κομποστοποιούνται, καθώς και ο λόγος C/N.  

Υλικά
Λόγος C/N
Ούρα ζώων
0,8
Κοπριά πουλερικών
4
Διάφορα πράσινα μέρη φυτών
7
Τριφύλλι (φυτά νεαρής ηλικίας)
12
Νωπά χόρτα
12
Χλοοτάπητας
12
Ξηρά χόρτα
19
Αναμιγμένα απορρίμματα κήπου
20
Υπολείμματα κουζίνας
23
Κοπριά βοοειδών
27
Νωπά φύλλα
30
Φύλλα ελιάς
33
Ξηρά φύλλα
45
Καλαμιά αραβοσίτου
60
Άχυρα σίκαλης
65
Άχυρα σιταριού
125
Φρέσκο ακατέργαστο πριονίδι
208
















Τα τρία βασικά στάδια κομποστοποίησης με χαμηλού κόστους εγκατάσταση

Εμπειρικά, τα μαλακά υλικά και τα πράσινα μέρη των φυτών, περιέχουν περισσότερο άζωτο (τιμές C/N μικρότερες του 30-35), ενώ τα πιο ξυλώδη υλικά περιέχουν μεγαλύτερες ποσότητες άνθρακα (τιμές C/N μεγαλύτερες του 40-45).
Στην κομποστοποίηση λαμβάνουν μέρος 3 φάσεις. Στη 1η φάση, αναπτύσσονται τα θερμόφιλα βακτήρια και παρατηρείται ταχεία άνοδος της θερμοκρασίας. Η θερμοκρασία ξεπερνά τους 6O°C. Οι ανάγκες για οξυγόνο είναι μεγάλες. Στη 2η φάση, εμφανίζονται όλο και πιο ενεργά οι θερμόφιλοι μύκητες. Η θερμοκρασία μειώνεται σταδιακά. Στην 3η φάση, επικρατούν οι μεσόφιλοι μύκητες. Η θερμοκρασία της κομπόστας εξακολουθεί να μειώνεται. Με το πέρας της θερμόφιλης φάσης το υλικό έχει χάσει την αρχική του μορφή, δομή και σύσταση. Η ωρίμανση της κομπόστας σε ορισμένες περιπτώσεις υλικών μπορεί να διαρκέσει αρκετούς μήνες.
Η κομποστοποίηση μπορεί να γίνει είτε σε σειράδια, είτε σε εγκιβωτισμένο σύστημα. Ο σωρός έχει ύψος 1,0-1,5 m και η βάση του 1,5-2,0 m. Όσο για το μήκος του σωρού, δεν υπάρχει κάποιος περιορισμός.
Οι διαστάσεις των πρώτων υλών ποικίλουν από 1,5-7,5 cm και το pH συνίσταται να είναι μικρότερο του 7,5. Η προτεινόμενη υγρασία κυμαίνεται από 55-60%. Εμπειρικά αυτό ελέγχεται, λαμβάνοντας μία χούφτα από το υλικό και σφίγγοντάς το παρατηρούμε αν έχει αποκτήσει μία πλαστικότητα. Αν δεν υπάρχει αυτή η πλαστικότητα τότε το υλικό έχει χαμηλή υγρασία. Αν πάλι στραγγίζει η περίσσια του νερού, τότε η υγρασία είναι υπερβολική. 
Η αναστροφές γίνονται για την οξυγόνωση του σωρού και κατά μέσο όρο πραγματοποιούνται 3-5. Ο αριθμός και συχνότητα των αναστροφών εξαρτώνται από την πρώτη ύλη.
Ο σωρός κομποστοποίησης πρέπει να προστατεύεται από την έντονη ηλιοφάνεια, λόγω εξάτμισης της υγρασίας, καθώς και από τις υπερβολικές βροχοπτώσεις. Συνίστανται τα ειδικά καλύμματα κομποστοποίησης τα οποία επιτρέπουν την εύκολη οξυγόνωση του σωρού, αλλά ταυτόχρονα εμποδίζουν την εξάτμιση του νερού. Εναλλακτικά χρησιμοποιούνται και άλλες απλούστερες και φθηνότερες λύσεις, με την προϋπόθεση ότι θα τηρούνται οι παραπάνω συνθήκες.
Η διαδικασία της κομποστοποίησης ολοκληρώνεται σε 3-6 μήνες ή και παραπάνω (αναλόγως την πρώτη ύλη). Η καλύτερη ένδειξη είναι η μέτρηση της θερμοκρασίας. Όταν η θερμοκρασία πέφτει σταδιακά κάτω από τους 40οC, τότε η διαδικασία οδεύει προς το τέλος.   

Σημαντικές συμβουλές
1.       Εάν ο σωρός αρχίζει και μυρίζει άσχημα, αυτό σημαίνει ότι υπάρχει έλλειψη οξυγόνου. Προτείνεται αναστροφή.  
2.       Σε περίπτωση απότομης πτώσης της θερμοκρασίας στο σωρό, ελέγχονται τα επίπεδα υγρασίας, ενώ ταυτόχρονα πραγματοποιείται και αναστροφή.
3.       Κατά την κομποστοποίηση καλό είναι να αποφεύγονται πρώτες ύλες στις οποίες έχουν εφαρμοστεί κυρίως μυκητοκτόνα (π.χ. επεξεργασμένη ξυλεία).
4.       Για τη συντήρηση της κομπόστας (μετά το πέρας της κομποστοποίησης) συνίσταται να διατηρούνται σε ικανοποιητικό βαθμό τα επίπεδα υγρασίας.
5.       Για την εφαρμογή της κομπόστας στο έδαφος λαμβάνεται υπόψη η οξύτητα του εδάφους και το είδος της καλλιέργειας.
6.       Η ανάμειξη 70% εδάφους προς 30% κομπόστας, θεωρείται μία ασφαλής αναλογία. Το ποσοστό της κομπόστας μπορεί να είναι και μικρότερο, ανάλογα με την ποιότητα της πρώτης ύλης που χρησιμοποιήθηκε.
7.       Ενδείκνυται η χρήση της κομπόστας όταν η θερμοκρασία έχει πέσει κάτω από τους 36οC.
8.       Η παρατήρηση και ο πειραματισμός παίζει το σημαντικότερο ρόλο για μια επιτυχημένη κομποστοποίηση.



Βιβλιογραφικές πηγές:
Ασημακόπουλος, Ι. 2008. Γονιμότητα του εδάφους, Εργαστήριο Γεωργικής Χημείας και Εδαφολογίας, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Αθήνα.
Καλλιάνου, X. 1998. Σημειώσεις μαθημάτων Εδαφοχημείας και Περιβαλλοντικής Χημείας, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Αθήνα.
Μπαλής, Κ. 1990. Θερμόφιλη Βιοαποικοδόμηση Οργανικών Υλικών. Εργαστήριο Μικροβιολογίας – Γενικής & Γεωργικής, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Αθήνα.
Μπόβης, Κ. Μ. 1987. Γονιμότητα του εδάφους. Λιπάσματα – Λιπάνσεις. Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Αθήνα.
Σιμώνης, Α. Δ. 1987. Λιπασματοποίηση – Κομποστοποίηση, Ελληνικό Κέντρο Παραγωγικότητας (ΕΛΚΕΠΑ) Παράρτημα Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη.  
Φουντής, Φ., Π. Μάιερ, Γ. Πανάγος.  1987. Κομπόστ – Το εμβόλιο γονιμότητας του εδάφους, «Σύλλογος Οικολογικής Γεωργίας», Αθήνα. 

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου